نیما صبوری امروزه سهولت دسترسی به کارت‌های اعتباری بانک‌ها و موسسات مالی، باعث شده است تا استفاده از آنها در میان مردم بسیار مرسوم شود. این کارت‌ها به منظور دریافت وجه، انجام پرداخت‌های حضوری و غیرحضوری و سایر امکاناتی که فراهم می‌کنند مورد استقبال فراوان قرار گرفته‌اند.
در دنیای کارت‌های بانکی، انواع مختلفی از این کارت‌ها وجود دارد. دو نوع از مهم‌ترین این کارت‌ها که می‌توان به آنها اشاره کرد، کارت‌های بدهکار (Debit Card) و کارت‌های اعتباری (Credit card) است.
امروزه سهولت دسترسی به کارت‌های اعتباری بانک‌ها و موسسات مالی، باعث شده است تا استفاده از آنها در میان مردم بسیار مرسوم شود. این کارت‌ها به منظور دریافت وجه، انجام پرداخت‌های حضوری و غیرحضوری و سایر امکاناتی که فراهم می‌کنند مورد استقبال فراوان قرار گرفته‌اند.
در دنیای کارت‌های بانکی، انواع مختلفی از این کارت‌ها وجود دارد. دو نوع از مهم‌ترین این کارت‌ها که می‌توان به آنها اشاره کرد، کارت‌های بدهکار (Debit Card) و کارت‌های اعتباری (Credit card) است. تفاوت اصلی این دو کارت در این است که هنگام خرید از کارت‌های بدهکار (دبیت کارت)، پول از حساب‌های شما نزد بانک‌هایی که قبلا سپرده‌گذاری کرده‌اید پرداخت می‌شود. در واقع شما توسط این کارت به پول‌هایی که در حساب‌های خود نزد بانک‌های مختلف دارید دسترسی پیدا خواهید کرد، همان کارت‌های بانکی که امروزه در ایران هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما هنگام استفاده از کارت‌های اعتباری (کردیت کارت) در خریدهای خود، مبلغ خرید از اعتباری که بانک به شما می‌دهد پرداخت خواهد شد، که در واقع نوعی وام‌گرفتن از بانک است. بنابراین در آینده شما باید مبلغ اعتبار خرج شده به همراه بهره آن را بپردازید.
با استفاده از کارت‌های اعتباری می‌توان خریدهای روزمره خود را تا سقف محدودی که از قبل با بانک توافق شده است، انجام داد. مبلغ خرید، به‌عنوان بدهی به حساب کارت اعتباری شما اضافه می‌شود، که برای بازپرداخت آن در آینده، شما دو راه پیش‌رو خواهید داشت؛ راه اول این است که در زمان تعیین شده مبلغ بدهی خود را به‌صورت یکجا بپردازید. در این‌صورت هیچ نوع بهره‌ای برای بدهی خود نمی‌پردازید. در راه دوم این امکان وجود دارد که مبلغ بدهی به‌صورت قسط‌هایی با مبلغ اندک، در طی زمان و به‌صورت ماهانه پرداخت شود. در این حالت شما مجبور خواهید بود تا علاوه بر اصل پول، مبلغی را تحت عنوان بهره (که معمولا بیشترین مقدار آن در آمریکا ۲۹ درصد در یکسال است) بپردازید. هرچه شما بدهی خود را در بازه زمانی کوتاه‌تری بپردازید، مبلغ بهره تعلق گرفته کاهش خواهد یافت. نکته‌ای که وجود دارد این است که این کارت‌ها بدون پشتوانه هستند، یعنی برای اطمینان بخشیدن به بازپرداخت پول نیازی نیست که وثیقه‌ای نزد بانک‌ها نگهداری شود.
کارت بدهی یا کارت اعتباری؟
سوالی که در این رابطه مطرح می‌شود این است که در خریدهای روزمره از کدام کارت استفاده کنیم، کارت بدهی یا کارت اعتباری؟ در حالت کلی توصیه می‌شود که برای خرید‌ها از کارت‌های بدهی استفاده شود. با توجه به اینکه در استفاده از کارت‌های بدهی، شما مستقیما از پولی که در سپرده‌های خود نزد بانک‌ها دارید استفاده می‌‌کنید، مشکلاتی که ممکن است در صورت بدهکار شدن با آن مواجه شوید ندارید. با این‌حال زمان‌هایی هستند که بهتر است از کارت‌های اعتباری استفاده شود. به‌عنوان مثال در برخی از هتل‌ها و بنگاه‌های اجاره خودرو در آمریکا، افراد موظفند تا از کارت‌های اعتباری استفاده کنند. چرا که اگر افراد از خدمات اضافی هتل استفاده کردند، یا صدمه‌ای به خودروی اجاره‌ای آن ها وارد شد، بتوانند از اعتبار کارت‌های اعتباری استفاده کنند.
تاریخچه، آمار و انواع کارت‌های اعتباری
در سال ۱۹۴۹، شرکت دینر کلاب، اولین کارت‌های قابل شارژ کالایی را ارائه کرد که تنها برای افراد ثروتمند در دسترس بود و امکان پرداخت هزینه‌های سفر و تفریحات به وسیله آن ها وجود داشت. بعد از آن بانک آمریکا، در سال ۱۹۵۰ اولین کارت اعتباری عمومی را منتشر کرد. برای اینکه این بانک بتواند با شرکت دینر کلاب رقابت کند، امکان استفاده از کارت‌های خود را در بانک‌های دیگر نیز فراهم کرد. در نهایت، پس از فرازونشیب‌های فراوان، کارت‌های این بانک مورد توجه عموم قرار گرفت که این روزها، این کارت‌ها را تحت عنوان «ویزاکارت» می‌شناسیم. از دیگر کارت‌های شناخته شده امروزی که تحت فضای رقابتی‌ای که پس از موفقیت بانک آمریکا ایجاد شد، روانه بازار گشتند می‌توان به« امریکن اکسپرس» در سال ۱۹۵۸ و «مسترکارت» در سال ۱۹۶۶ اشاره کرد. امروزه شرکت‌های مختلفی در دنیا وجود دارند که انواع مختلفی از کارت‌های اعتباری را ارائه می‌کنند. آمار مربوط به تعداد کارت‌های اعتباری صادرشده در دنیا و به تفکیک شرکت‌های صادرکننده آن نشان می دهد که شرکت ویزاکارت با داشتن حدود ۵/ ۸۸۳ میلیون کارت اعتباری در گردش در سراسر دنیا، در صدر شرکت‌های ارائه‌کننده این کارت قرار دارد. همچنین رده دوم مربوط به مستر کارت است که حدود ۷۲۱ میلیون کارت در گردش در دنیا در سال ۲۰۱۲ داشته است.
(این آمار مربوط به ۲۱۰۲ است.) دو مورد از معتبرترین شرکت‌های صادرکننده کارت‌های اعتباری، ویزاکارت و مستر کارت هستند. می‌توان گفت این شرکت‌ها از لحاظ ارائه خدمات، تفاوت چندانی با هم ندارند، بلکه در مواردی جزئی مانند تعداد درگاه‌ها و عابربانک‌هایی که در سطح دنیا دارند باهم متفاوت هستند. آنچه حائز اهمیت است، انواع مختلف کارت‌هایی است که این شرکت‌ها ارائه می‌کنند. به‌طور مثال ویزا کارت، کارت‌های کلاسیک و طلایی، یا مسترکارت، کارت‌های استاندارد و طلایی را دارند. تفاوت اصلی این کارت‌ها، به ویژگی‌های آنها برمی‌گردد. ویژگی‌هایی که باعث تمایز این کارت‌های اعتباری می‌شوند عبارتند از: میزان سقف (مبلغ و تعداد) برداشت پول از کارت، میزان کارمزد به ازای هر تراکنش و پرداخت آنلاین، با نام یا بدون نام بودن کارت، فیزیکی یا مجازی بودن کارت، امکان یا عدم امکان دریافت پول از عابر بانک، مدت اعتبار کارت و…. برای مثال یکی از مهم‌ترین مزیت‌هایی که ویزا کارت طلایی نسبت به کلاسیک دارد، سقف برداشت بالاتر آن است؛ سقف برداشت روزانه در ویزا کارت کلاسیک ۲۰۰۰ دلار است، درحالی که سقف برداشت روزانه در ویزا کارت طلایی ۴۰۰۰ دلار است.
طبقه‌بندی دیگر از کارت‌های اعتباری
با نگاه به تاریخ کارت‌های اعتباری، می‌توان دریافت که صادرکنندگان این کارت در ابتدا تنها یک کارت که ویژگی‌های مشخصی داشت، ارائه می‌کردند. اما امروزه، کارت‌های اعتباری با توجه به نرخ‌های بهره‌ای که بر دارندگان کارت اعمال می‌شود، هزینه دریافت این کارت‌ها و جوایز متفاوتی که می‌توانند برای دارندگانش به همراه داشته باشند به انواع مختلفی دسته بندی می‌شوند.
کارت‌های انتقال اعتبار: با این کارت‌ها می‌توان اعتباری را که باید پرداخت شود به دوره‌های زمانی دیگر منتقل نمود.
کارت‌های جایزه‌دار: همان‌گونه که از اسم این کارت‌ها مشخص است، این کارت‌ها برای خرید‌هایی که مشتریان توسط این کارت‌ها انجام می‌دهند، برخی جوایز در نظر می‌گیرد.
کارت‌های دانشجویی: این کارت‌ها به منظور استفاده دانشجویان، که معمولا پیشینه اعتباری ندارند ارائه می‌شود.
کارت‌های شارژ: در این کارت‌ها، محدودیت‌های وجود اعتبار در هنگام خرید وجود ندارد و کل بدهی باید در انتهای هر ماه تسویه شود.
کارت‌های با پشتوانه: این نوع کارت‌ها برای افرادی ارائه می‌شوند که سابقه اعتباری چندان خوبی ندارند. در این کارت‌ها باید سپرده پشتیبان برای کارت ایجاد شود که سقف خرید از کارت بر اساس همین سپرده تعیین می‌شود.
و…
سود موسساتی که کارت‌های اعتباری ارائه می‌کنند از کجا تامین می‌شود؟
معمولا شرکت‌هایی که کارت‌های اعتباری ارائه می‌کنند، سوددهی بالایی دارند. این شرکت‌ها معمولا سود خود را از چند طریق به‌دست می‌آورند:
- نرخ‌های بهره بالا: نرخ بهره‌ای که از حساب کارت‌های اعتباری دریافت می‌شود، یکی از منابع اصلی سود‌های هنگفتی است که شرکت‌ها یا بانک‌های صادرکننده این نوع کارت دارند.
- هزینه‌های سالانه‌ای که بابت این کارت‌ها دریافت می‌شود.
- جریمه‌هایی که بابت تاخیر در پرداخت، خرید بیش از اعتبار تعیین شده، و سایر جرایم دریافت می‌شود.
- بانک‌ها، هر بار که مشتریان از کارت‌های اعتباری خود برای خرید استفاده می‌کنند، مبلغی از فروشنده بابت آن تراکنش دریافت می‌کنند.
آمار استفاده از کارت‌های اعتباری
در سال ۲۰۱۴، تعداد آمریکایی‌هایی که از کارت اعتباری استفاده می‌کردند، حدود ۱۷۲ میلیون نفر بود، یعنی بیش از نصف جمعیت این کشور. همچنین در سال ۲۰۱۴، تعداد کارت‌های اعتباری در گردش در اقتصاد این کشور که مورد استفاده قرار می‌گرفت، حدود ۱۰۵۸ میلیون کارت بود. همچنین حجم خریدهای انجام شده توسط کارت‌های اعتباری در این کشور حدود ۲ تریلیون دلار بوده است. بد نیست که تا در کنار آمریکا، که اکثر شرکت‌های صادرکننده کارت‌های اعتباری متعلق به این کشورند، آمار مربوط به سایر کشورها در استفاده از کارت‌های اعتباری مورد بررسی قرار گیرد. یکی از کشورهایی که در سال‌های اخیر استفاده از کارت‌های اعتباری رشد چشمگیری در آن داشته، چین است. طبق آخرین آمار در دسترس، در نوامبر ۲۰۰۸، تعداد کارت‌های اعتباری در گردش در اقتصاد این کشور ۱۶۰ میلیون کارت بوده است. با مقایسه این عدد با تعداد کارت‌های سال ۲۰۰۳، که معادل ۳ میلیون کارت اعتباری بود، می‌توان رشد فزاینده استفاده از کارت‌های اعتباری را در این کشور مشاهده کرد. این درحالی است که تعداد کارت‌های بدهکار (دبیت کارت) مورد استفاده در این کشور در سال ۲۰۰۸بالغ بر۹/ ۱ میلیارد بوده، که بیانگر علاقه بیشتر چینی‌ها به استفاده از این نوع کارت‌ها است.
برزیل یکی دیگر از کشورهایی است که استفاده از کارت‌های اعتباری در آن مورد استقبال فراوان قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۱، تعداد ۴/ ۲۰۷ کارت اعتباری در گردش در این کشور وجود داشته، که نسبت به آمار ۱۲۴ میلیون کارت اعتباری در سال ۲۰۰۸، رشدی ۶۷ درصدی داشته است. تعداد کارت‌های اعتباری مورد استفاده در کشور ترکیه در سال ۲۰۱۱، بیش از ۵۱ میلیون کارت بوده است. با توجه به اینکه مردم این کشور، بیش از ۳۰ درصد از خریدهای خود را با استفاده از کارت‌های اعتباری انجام داده‌اند، می‌توان تمایل و اشتیاق زیاد آنها در استفاده از کارت‌های اعتباری را ملاحظه نمود. بر این اساس، دولت این کشور قبل از اینکه اوضاع از کنترل خارج شود، اقدام به وضع قوانینی کرد تا به‌وسیله آن بتواند استفاده از این کارت‌ها را در کشورش محدود کند. بر اساس قوانین جدید، بسیاری از دارندگان کارت‌های اعتباری، در استفاده از این کارت‌ها برای برداشت از خودپردازها، محدود شده‌اند.
کارت‌های اعتباری و نشانه‌های رشد
افزایش حجم مخارج کشورها به‌طور معمول می‌تواند خبر از رشد اقتصادی و ثروتمندتر شدن آن کشور دهد. یکی از نشانه‌های افزایش مخارج مصرف‌کنندگان، افزایش استفاده از کارت‌های اعتباری درون یک کشور است. برای مثال در کشور چین که در سال‌های اخیر رشد اقتصادی چشمگیری داشته است، شهروندان در سال ۲۰۱۱ به‌طور میانگین ۲۹۷ دلار کارت‌های اعتباری خود را شارژ کردند که نسبت به سال ۲۰۰۵، بیانگر افزایش ۷/ ۶۷ درصدی است.
رابطه کارت‌های اعتباری و پس‌انداز
یکی دیگر از نکاتی که می‌توان با مشاهده آمارهای جهانی به آن پی‌برد، رابطه منفی میان استفاده از کارت‌های اعتباری و نرخ پس‌انداز است. آمارها نشان می‌دهند کشورهایی که شهروندانش استفاده بیشتری از کارت‌های اعتباری می‌کنند، سطح پس‌انداز در آنها کمتر است. برای مثال فرانسوی‌ها به‌طور میانگین سالانه کارت‌های اعتباری خود را ۲۶۷ دلار شارژ می‌کنند. از طرفی نرخ پس‌اندازشان ۱۰ درصد درآمدشان است. این درحالی است که آمریکایی‌هایی به‌طور میانگین کارت‌های خود را ۴۲۳۶ دلار شارژ می‌کنند و تنها ۴ درصد از در‌آمد خود را پس‌انداز می‌کنند.
